Culturele rijkdom in het hart van de Ardennen

Culturele rijkdom in het hart van de Ardennen: de CACLB en de Gaumais-musea

Een middagje cultuur en natuur

Vergis je niet! Niet enkel de wereldsteden hosten grote culturele evenementen. In het zuiden van Wallonië, net voor de Franse grens, verwelkomen uitzonderlijke collecties bezoekers met een passie voor cultuur. Gelegen op ongewone plaatsen, vaak midden in de natuur, in de omgeving van de stad Virton, brengen ze ook oude legendes weer tot leven.

Een erg fantasierijke infrastructuur rijst statig op in een dicht loofbos in het zuiden van de Belgische provincie Luxemburg. Opgebouwd uit rode containers gestapeld in de vorm van een kruis, met glazen gevels die licht binnenlaten. Er is niets hoekigs of stijfs aan deze grote, oversized metalen boxen; integendeel, ze gaan organisch op in de groene omgeving. Het lijkt meer een vredige rots in het midden van een bos. Binnen verbindt een wenteltrap de verschillende verdiepingen. Nationale en internationale kunstenaars stellen hier hun kunstwerken tentoon, evenals op andere ongebruikelijke plaatsen in deze museumruimte.

Het Centrum voor Hedendaagse Kunst van Belgisch Luxemburg (CACLB),) ligt in een smalle vallei op ongeveer tien kilometer ten noorden van de stad Virton en dicht bij de Franse grens. De toegangsweg is bochtig, met dichtbeboste hellingen aan weerszijden van de weg. Dan, plots, op deze weg waar geen gebouwen te zien zijn, verschijnt een erg discreet bord. Deze verscholen plek is niet toevallig gekozen. Het in 1984 opgerichte centrum had tot doel hedendaagse kunst niet in een stedelijke omgeving, dan wel midden in de natuur tentoon te stellen, aldus Françoise Lutgen, de charismatische directrice van het CACLB. Dit unieke concept is zo ontstaan en wordt nog steeds met dezelfde fijngevoeligheid uitgevoerd. 

In de beginjaren werden de kunstwerken getoond in kleine tentoonstellingen op verschillende plaatsen in de provincie Luxemburg: boekhandels of bibliotheken in kleine Belgische steden, een cisterciënzerabdij en zelfs in een oude leisteenmijn. Sinds 2007 is de CACLB gevestigd in de smalle vallei nabij Virton. In deze groene omgeving vind je verschillende locaties verspreid rond en nabij de rivier. Dit zijn vaak verlaten gebouwen midden in de natuur: een klein wit huis aan de rivieroever, ruïnes van oude hallen en smederijen, of zelfs een heel oud herenhuis.

Een ruimte in het hart van een quasi-meditatieve sfeer

In alle gebouwen, ruïnes of open ruimtes op het terrein worden kunstwerken tentoongesteld: vreemde creaties in hout of ultrakleurige stoffen, een sculptuur van een lege karkas van een doormidden gesneden walvis. Op de plek worden ook tijdelijke tentoonstellingen gehouden door kunstenaars uit de hele wereld. De kunstwerken integreren zich perfect in de omgeving, niets is storend of overdadig. De wind wervelt zachtjes door het gras, de zon schijnt overdag over de plaats. Er heerst hier een bijna meditatieve sfeer.

Het is tijd om het bezoek te vervolgen. Een paar stappen boven het CACLB, midden in het bos op een heuvel, ligt een tweede belangrijke plek voor cultuurliefhebbers: een filiaal van het netwerk van Musées Gaumais, die verschillende collecties groeperen rond Virton, een stad met 11.500 inwoners. Het woord Gaumais komt van de term Gaume, die verwijst naar deze historische regio van de provincie Luxemburg, waar een bepaald dialect wordt gesproken. Didier Culot, de charmante verantwoordelijke van de vereniging, presenteert met trots het museum en het archeologische park van Montauban in het hart van dit bos, gelegen op één van de meest ongewone plaatsen van het hele netwerk.

Het witte gebouw van één verdieping hoog past perfect in het landschap. Aangezien het tegen een berg is gebouwd is slechts één kant zichtbaar. Het is onmogelijk voor bezoekers om er binnen te treden. De kunstcollectie is enkel van buitenaf te zien door grote glaspartijen, en de toegang is gratis. Achter de ramen worden oude voorwerpen tentoon gesteld, die gevonden werden tijdens archeologische opgravingen daterend uit het Gallo-Romeins tijdperk (ontdekt in 1958). Deze bas-reliëfs zijn waarschijnlijk afkomstig van Romeinse graven die vervolgens werden gebruikt voor de bouw van de versteviging van de plaats. Vandaag blijven enkel nog de ruïnes van de vestingmuren over. "De "Trevirian Maaier" is een bijzonder beroemd bas-reliëf, omdat deze het bewijs leverde van het gebruik van landbouwmachines voor de oogst. Reproducties van het bas-reliëf, zoals de maaier, zijn ook in het bos te bewonderen.

De mooie en rijke collectie van de Gaumais-musea

Bij het verlaten van het museum staat op een bord "Donjon". Inderdaad, de ruïnes van een kerker zijn verderop bij een helling te zien. Een Karolingische legende vertelt dat dit imposante gebouw toebehoorde aan de vier zonen van graaf Aymon, die na verzet tegen het strenge en autoritaire christelijke regime van Karel de Grote (747-841) in ernstige problemen kwamen. Onder de woede van de heerser moesten ze vluchten in de dichte Ardense bossen. Met de hulp van een dappere tovenaar-ridder, die hen een magisch zwaard en een mystiek paard schonk, dat kilometers kon springen, bouwden de vier zonen de kerker in Montauban. Vandaag de dag is deze plek nog steeds doordrongen van deze magische kracht, met verhalen en legendes die je in elke hoek hoort fluisteren.

Wees gerust, er zijn nog veel meer schatten in de Gaumse Musea voor wie meer wil ontdekken over de geschiedenis. Het museum van Virton, gevestigd in het voormalige Franciscanenklooster in de gelijknamige stad, is het centrum en hoofdkantoor van de vereniging. Zij beheert sinds 1939 de historische en culturele documenten van de Gaumestreek. Op ongeveer vier kilometer ten zuidoosten van Virton presenteert het Musée de la Vie Paysanne (museum van het plattelandsleven) het dagelijks leven op het platteland in een 18e-eeuwse boerderij.

Iets verderop biedt het museum van Baillet-Latour informatie over de geschiedenis van het plaatselijke kasteel en de gebeurtenissen die in de regio plaatsvonden tijdens de twee wereldoorlogen.

Liefhebbers van kunst en geschiedenis hoeven hun vakantie niet per se in de grootsteden door te brengen om hun dorst naar kennis te lessen. De Ardennen, in het uiterste zuiden van Wallonië, bieden een hoogwaardig cultureel aanbod met het voordeel dat ze vaak heel dichtbij en in perfecte harmonie met de natuur voorgesteld worden. Bezoekers kunnen dus het beste van beide werelden combineren.

Deze ervaring zelf beleven

Het Archeologisch park en "witte" museum zijn vrij toegangelijk.

CACLB en Musées Gaumais - Montauban
Rue de Montauban, 6743 Étalle, België
Tel. CACLB: 0032 63 22 99 85
Website: www.caclb.be & www.museegaumais.be