De slag om de Ardennen

Meer leren over de slag om de Ardennen

België, december 1944

1 dag geschiedenis

Nu meer dan 70 jaar geleden bevond de stad Bastogne, in Belgisch Luxemburg, zich midden in de Slag om de Ardennen. Een museum en een jeeproute, die de verschillende herdenkingsplaatsen met elkaar verbindt, brengen je terug naar dit hoofdstuk van 1944.

Het Bastogne War Museum waar fictieve personages de geschiedenis vertellen

De tanks doorkruisen de bossen. Het stro verspreid onder de rupsbanden dempt het geluid van metaal. De sporen vervagen. Ondanks het lopen, blijven de handen en voeten van de soldaten bevroren. Hun uniformen zijn verkleurd. "Wees genadeloos!" Dit is het enige bevel dat Adolf Hitler gaf aan de Siegfried Linie aan de westelijke grens van het Duitse Rijk.

Hans Wegmüller bevindt zich in de rangen van één van deze divisies, die over acht dagen in de haven van Antwerpen moet worden opgesteld. Hij helpt stro te verspreiden onder de rupsbanden van de tanks. Deze Duitse luitenant deelt zijn verhalen tijdens het bezoek aan het Bastogne War Museum.

Hans Wegmüller is één van de vier fictieve personages in het museum die de bezoekers begeleiden. Ieder geeft een persoonlijk verslag van de Tweede Wereldoorlog in België. De fictieve luitenant lijkt zo echt, zijn getuigenis is verweven is met die van de andere personages die de Slag om de Ardennen hebben meegemaakt.

In de audiogids neemt Hans ons in vertrouwen en vertelt over zijn geboortestad Frankfurt (Oder). Was de oorlog niet uitgebroken, zou hij cellist zijn geweest. In de eerste zaal van het museum kijkt het zwart-wit portret van Hans de bezoekers aan. Hij draagt een baret met de adelaar van het Reich en het hakenkruis. De blik van Hans wordt op verschillende plaatsen in het museum getoond als een herinnering aan zijn getuigenis in de audiogids.

Muziek, vergelijkbaar met de soundtracks van Hollywood oorlogsfilms, begroet de bezoekers al bij het binnenkomen. Onmiddellijk wordt de tragische sfeer van trieste verliezen en triomfantelijke overwinningen bepaald. Vandaag de dag hebben de meeste bezoekers geen rechtstreekse band meer met de Slag om de Ardennen, dus door middel van geconceptualiseerde audiovisuele ruimtes en de verschillende fictieve personages voegt het War Museum een emotionele en levendige dimensie toe aan de getuigenissen van dit hoofdstuk van de geschiedenis. Tijdens het bezoek worden fragmenten met achtergrondgeluiden afgespeeld, zoals geschreeuw en geschut uit de loopgraven, in de zaal waar bommen en granaten tentoon gesteld zijn. Een rinkelende telefoon weerklinkt in de buurt van de kaarten en passen. In een vitrine wordt een brancard rechtop tentoongesteld. Opgedroogd bloed, enkele vuile plekken ernaast en zweetvlekken zitten in de stof geïmpregneerd.

Een zwak licht schijnt in het donker. De langgerekte schaduwen van de veldbedden, juten aardappelzakken en houten stoelen liggen verspreid over de kamer. Schoten weerklinken en kanonnen bulderen. Af en toe begint het licht te flikkeren. Op de muur wordt een zwart-wit film geprojecteerd. Het is winter, mensen raken gewond en huizen worden verwoest. Zittend voor deze scène kunnen bezoekers met hun audiogids luisteren naar het verhaal van luitenant Hans Wegmüller in het Frans, Engels, Nederlands of Duits.

Strijders bedekt met bloed, vandaar de naam 'The Battle of the Bulge', wat letterlijk vertaald 'De Slag van de Opmerkelijken’ betekent. Een verwijzing naar de groepering van Duitse troepen die een uitstulping aan het front vormden. 290.000 matig getrainde Duitse soldaten tegen 50.000 verzwakte Amerikaanse soldaten.

De Slag om de Ardennen speelde een beslissende rol in het verloop van de oorlog. Het voorzag de Duitsers van wapens en krachten die ze uiteindelijk niet hadden aan het Oostfront, waardoor het voor de Sovjetsoldaten gemakkelijker werd om door te breken tot Berlijn.

Hoewel fictief, overleeft Hans Wegmüller. Later vertelt hij dat hij heeft deelgenomen aan de wederopbouw van zijn land en dat hij Bastogne bezoekt met zijn kleinkinderen.

Herdenkingsplaatsen ontdekken met de Jeep

Het Bastogne War Museum biedt ook een ander soort bezoek: het ontdekken van de verschillende herdenkingsplaatsen van de Tweede Wereldoorlog in Bastogne en de regio aan boord van een Jeep. De gids en chauffeur is Lionel Colla, eigenaar van een Jeep Dodge 4121 CN 10. Ze noemen het Beeps, voor Big Jeep. Dit houten en stalen militaire voertuig komt uit de Verenigde Staten en weegt 2,7 ton. Lionel restaureerde het voertuig samen met zijn vader en maakte het rijklaar. Met een paar wel beheerste bewegingen gaat Lionel aan de bestuurderskant zitten, pakt de contactsleutel, drukt de koppeling in, geeft het gaspedaal een zetje en de Jeep start.

De eerste stop is het Amerikaanse veteranenmonument op de Franse begraafplaats Bois de la Paix. De berken staan haaks op elkaar en vormen zo een kruis. Voor de 50ste verjaardag van de herdenking van de Slag om de Ardennen hebben de Amerikaanse veteranen hier 4.000 bomen geplant. Voor elke berk staat een rechthoekige steen met de naam van een soldaat erop gegraveerd. Lionel was sergeant in het Belgische leger, maar heeft nu een andere weg gekozen.

De Jeep verbruikt 30 liter benzine per 100 kilometer, en dat voel je aan de lucht, die verzadigd is met uitlaatgassen. De achterkant van de Jeep biedt plaats aan negen personen. Aan weerszijden staan twee houten banken, die oorspronkelijk als koffers werden gebruikt om wapens en munitie te vervoeren. Dunne groene wollen dekens bedekken de zitting. Iedereen aan boord wordt door elkaar geschud als de Jeep de kuilen nadert die hij probeert te ontwijken. Op de grond liggen mosgroene helmen, waaronder een orginele met een rood kruis op een witte cirkel, die van de verplegers.

Lionel Colla draagt een kaki wollen parachutistenpak. Op zijn linkerschouder staat het insigne van de Amerikaanse 101e Airborne Divisie, dat een schreeuwende adelaar voorstelt. Op zijn baret, de parachutisten patch, bestaande uit een parachute en een vliegtuig. Verder draagt hij bruine US leger rangers.

Volgende halte, een jong berkenbos. Op de grond zien we greppels, waar de loopgraven moeten zijn geweest. De dennen werden veel later geplant. Het is moeilijk voor te stellen dat op deze gewone plek mensen vochten en probeerden te overleven.

De wolken verbergen de zon, het lijkt erop dat het gaat regenen. Lionel neemt de weg terug naar Bastogne. Bij de ingang van de stad, een militair kamp met hoog hekwerk die de slaapzalen van het voetpad scheiden. Dan komt de kerk en het oorlogsmonument. Het verleden van de stad is zeer aanwezig. Het verkeer staat stil op de smalle wegen, het is de rotonde die het verkeer hindert. Ondertussen hoor je alleen de Jeep brommen.

Lionel is een erg vriendelijke gids. Met al zijn kennis heeft hij overal een antwoord op, hij deelt en laat veel zien, je herkent hier zijn militaire opleiding. De jeeptour geeft iedereen de mogelijkheid om de geschiedenis van Bastogne beter te begrijpen. Aangevuld met het bezoek aan het museum kan men alleen maar empathie voelen voor alle soldaten, zonder onderscheid van kamp.

De nacht valt. De wind komt op. De jeeptoer eindigt daar waar hij begon: voor het Bastogne War Museum. Vlakbij is het Mardasson Memorial. Dit monument voor de Amerikaanse slachtoffers heeft de vorm van een ster. Een wenteltrap leidt naar een platform waar bezoekers een weids uitzicht over het landschap hebben. De oorlog, hoewel al tientallen jaren geleden geëindigd, maakt deel uit van de geschiedenis van Bastogne.

Deze ervaring zelf beleven

Ligging en accommodaties/restaurants “merk Ardenne” in de omgeving