Pierre Pauquay
Geregistreerd sinds 5 jaar 4 maanden
De Ardennen over berg en dal
Cultuur en wandelingen
Val Saint-Lambert, eeuwig glinsterend kristalglas
Kennismaken met een kristalglasblazer
5 min. AMBACHT
Val Saint-Lambert is een naam die glashelder klinkt. Tijdens een bezoekje aan deze uniek plek duik je in een bewogen geschiedenis: die van de glasblaasindustrie.
Zo vlak bij het fabrieksterrein stap ik ineens een hele andere wereld in, een verloren tijd waarin op deze beladen plek glas en kristal werd gemaakt. Nu, in 2019, hangt er op Val Saint-Lambert een volmaakte en vredige sfeer. In de inmiddels vervallen werkplaatsen branden geen ovens meer om glas te smelten en wordt er geen hand meer in het vuur gestoken. Terwijl ik rondloop denk ik aan de kunstwerken van Constantin Meunier waarop de arbeidsomstandigheden van de 18e eeuw zo goed weergegeven zijn. Deze kunstenaar vond 140 jaar gelegen volop inspiratie om de Industriële Revolutie te schilderen, die hier toen aan de gang was.
Vroeger was de Val Saint-Lambert een soort micro kosmos, afgesloten van de wereld. Generaties lang hebben arbeiders hier in volledige autonomie geleefd: je werd geboren in de fabriek en je stierf in de fabriek. Alles was bedacht en ontworpen voor de productiviteit. Wanneer ik door de wijk met arbeidershuisjes loop, naast de grote werkplaats die er nu verlaten bij ligt, voel ik de beladen geschiedenis van deze plek. Het valt me op dat er voor elke sociale klasse een bepaalde bouwstijl is gebruikt. Het kasteel van de directeur ligt wat hoger, voor meer aanzien en om de arbeidersgemeenschap in de gaten te houden. Het straalt extra hiërachie uit.
De industriële geschiedenis van het terrein begint in 1825. Twee Franse ingenieurs uit de glasblazerij van Vônèche kopen de ruïnes van de Cisterciënzerabdij van Sint-Lambertus. De plek is ideaal. De abdij staat in een gebied waar de Industriële Revolutie in volle gang is. Hier ontstonden langs de Maas de kolenmijnen en de hoogovens van de staalindustrie. In het kapittel van de abdij werd de eerste werkplaats gevestigd. De ovens liggen vol met kolen en worden verhit tot meer dan 1.000 graden. De ontwikkeling van de kristalglasindustrie gaat als een speer. In de glorietijd van de fabriek werken er hier 4.500 arbeiders samen met de grootste glasblazers. Er worden tot wel 100.000 voorwerpen per dag gemaakt. En dan begint het succes langzaam af te nemen, net als dat van de hele metaalindustrie in de Maasvlakte. Een klein deel van de productie heeft het wél gered, waardoor het levende erfgoed van glasblazers nu kan blijven voortbestaan.
Een bezoekje aan de fabriek is verrassend modern
In de vleugel van het voormalige 18e eeuwse abdijpaleis vertelt Cristal Discovery de geschiedenis over het gebruik van glas en kristal. Ik loop door naar het winkeltje waar modern glaswerk staat dat tegenwoordig gemaakt wordt in het énige nog werkende deel van de fabriek. In deze prachtige omgeving komt de luxe van het kristal samen met de kennis van ambachtelijke glasblazers die nog met de mond voorwerpen blazen die ze vervolgens met de hand vormgeven. Door middel van moderne creaties zetten ze de traditie en kennis van hun voorouders voort: een bezoekje aan de fabriek is verrassend modern en niet meer beladen met nostalgie.
De kristalglasblazer
Het bruist niet meer in de fabriek zoals vroeger, maar de sfeer is blijven hangen. De geschiedenis wordt voortgezet door het werk van één van de laatste glasblazers: Jean-Paul Vandermeulen, die op 16-jarige leeftijd zijn glasblazerspijp al ronddraaide. Ik ga naar zijn kleine, afgelegen atelier. Op de gietijzeren tafel liggen oude werktuigen, tangen en scharen, allemaal overblijfselen van vorige generaties glasblazers. "En elke glasblazer heeft zijn eigen gereedschap", vertelt Jean-Paul.
Intense hitte
Uit de samensmelting van zand en een oplosmiddel als soda of potas ontstaat het doorzichtige materiaal dat we glas noemen. Ik zit midden in de ontwikkeling van een eeuwenoud chemisch proces.
In de werkplaats van Jean-Paul Vandermeulen hangt een intense hitte. De ovens draaien voortdurend op meer dan 1.000 graden om het smeltende vuur te bewerken. De hitte straalt ervan af en prikt op mijn gezicht. Het helse vuur maakt van het zand een romige "honing". Jean-Paul steekt zijn glasblazerspijp de hitte in om het mengsel te pakken en blaast het op om het uit te hollen en de kleur te verdelen. Eenmaal uit de oven koelt het glas snel af en er zijn al verschillende kleurlagen zichtbaar tussen de randen en het midden van de oranjeachtige bol. Al draaiend houdt Jean-Paul het mengsel in evenwicht op zijn pijp. Ik kijk naar hoe hij met precisie te werk gaat, volgens de 150 jaar oude traditie. Er wordt niets aan het toeval overgelaten: het gaat om materie die samengesmolten wordt. En dan giet de glasblazer het mengsel in een vorm, en trekt er een prachtige bol uit. Met behulp van een stukje nat papier begint hij zijn werk vorm te geven. Dan steekt hij zijn creatie het vuur weer in en voert deze handeling meerdere keren uit. Ik kijk naar een fantastisch spektakel. Hierna vindt een langzaam afkoelingsproces plaats, dat tot aan kamertemperatuur in de gaten wordt gehouden. Dit kan wel twee tot drie dagen duren. Het resultaat is een prachtig meesterwerk. Jean-Paul is de levende voortzetting van het eeuwig glinsterende glas en kristal uit de Val Saint-Lambert.
Deze belevenis zelf ervaren
Cristal Discovery
Château du Val Saint Lambert, Esplanade du Val
4100 Seraing, België
Tel: +32 (0)4 330 36 20
Ik kijk naar een fantastisch spektakel!